Η ενημέρωση αποτελεί θεμελιώδη λειτουργία της δημοκρατικής διαδικασίας και πρέπει να στηριχτεί προκειμένου να παίξει τον κοινωνικό της ρόλο. Εργαζόμενοι στην ενημέρωση, εργοδότες και Δημόσιο οφείλουν να συμφωνήσουν σε ένα κοινωνικό συμβόλαιο για τη στήριξη των μέσων ενημέρωσης. Και μάλιστα τη στιγμή που πλήττεται ο πλουραλισμός και η αξιοπιστία τους ενώ ευτελίζονται τα δικαιώματα των εργαζομένων.
Στόχος του νέου κοινωνικού συμβολαίου πρέπει να είναι: ενημέρωση με πλουραλισμό, αξιοπιστία και δικαιώματα. Αυτό σημαίνει ότι προϋπόθεση για τη συμφωνία είναι η υπογραφή συλλογικής σύμβασης, η συμφωνία εφαρμογής των αρχών δεοντολογίας της ΕΣΗΕΑ και η στήριξη του ΕΔΟΕΑΠ.
Δεν προτείνουμε μέτρα στήριξης για να γίνουν πλουσιότεροι οι εκδότες, αλλά για να στηριχτούν οι άνθρωποι της ενημέρωσης.
Για να στηριχτεί ο ευαίσθητος χώρος της ενημέρωσης πρέπει να αντιμετωπιστούν οι αιτίες που προκαλούν την τριπλή κρίση των μέσων.
Κρίση μετασχηματισμού, δηλαδή αλλαγή του ρόλου και της δυνατότητας επιρροής τους. Η μεγάλη μείωση των πωλήσεων των εφημερίδων και των περιοδικών και η ανάπτυξη ιντερνετικών μέσων ενημέρωσης, των συνδρομητικών και των υβριδικών μορφών καθώς και των social media είναι ενδεικτικά της υποβάθμισης του ρόλου παραδοσιακών μέσων και της ανάδυσης νέων.
Η δυνατότητα επιρροής των μέσων μεταβάλλεται και διαχέεται πολύ πέραν της έντυπης μορφής ενημέρωσης.
Κρίση οικονομική με αλλαγή ιδιοκτησίας. Το κλείσιμο της στρόφιγγας των δανείων, ορισμένες φορές θαλασσοδανείων, και η μείωση των εσόδων από πωλήσεις και διαφημίσεις φέρνουν στο προσκήνιο νέους εκδότες.
Τα νέα «τζάκια» φέρνουν νέα ήθη. Μειώσεις μισθών, μαζικές απολύσεις, μείωση της αυτονομίας και του πλουραλισμού, συνεπώς και μείωση της αξιοπιστίας των μέσων ενημέρωσης.
Είναι ενδεικτικό ότι οι πωλήσεις των κυριακάτικων εκδόσεων των εφημερίδων φτάνουν σήμερα στα 250.000 φύλλα, ενώ πριν από λίγα χρόνια έφταναν στα 800.000 έως 1.000.000 φύλλα.
Οι πωλήσεις των καθημερινών εφημερίδων(1) φτάνουν σήμερα μόλις στα 75.000 έως 90.000 φύλλα έναντι 350.000 φύλλων το 2008, ενώ περίπου δέκα χρόνια πριν, το 1999, οι πωλήσεις έφταναν στα 1.070.000 φύλλα. Υψηλές ήταν οι πωλήσεις το 1989, όταν έφτασαν στα 1.100.000 φύλλα, ενώ το 1980 οι πωλήσεις ήταν 750.000 φύλλα.
Με άλλα λόγια, η μεγάλη μείωση είχε ξεκινήσει πριν από την οικονομική κρίση, καθώς η ενημέρωση αλλάζει μορφή με την έλευση και την ταχεία επέκταση του Διαδικτύου και των νέων μέσων.
Κρίση αξιοπιστίας των μέσων ενημέρωσης. Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο του 2016 έχουμε τα πιο αναξιόπιστα Μέσα στην Ε.Ε. Η κρίση πολιτικής εκπροσώπησης επεκτείνεται και στα μέσα ενημέρωσης.
Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο του 2016 η αξιοπιστία των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα είναι μόλις στο 26% έναντι 53% στην Ε.Ε. Ιδιαίτερη σημασία έχει ότι το 87%, περίπου εννιά στους δέκα πολίτες στην Ελλάδα, πιστεύουν ότι τα μέσα ενημέρωσης δεν είναι ελεύθερα από οικονομικές και πολιτικές πιέσεις, έναντι 57% στην Ε.Ε.
Η απάντηση στην τριπλή κρίση των μέσων ενημέρωσης πρέπει να είναι συνολική και να αφορά και τους τρεις πυλώνες της κρίσης.
Μια εφημερίδα, συγκεκριμένα, δεν είναι σήμερα μόνον η έντυπη έκδοσή της αλλά και η ιντερνετική στην «έξυπνη» οθόνη τηλεόρασης, στον υπολογιστή, στο τάμπλετ και στο κινητό τηλέφωνο, οι υβριδικές της υπηρεσίες και το web – ελεύθερες ή επί πληρωμή. Μπορεί ακόμη να παρέχει υπηρεσίες επί πληρωμή σε κάποιο άλλο Μέσο, πιθανόν συνδρομητικό.
Η θεσμοθέτηση ενός ευέλικτου φόρουμ για την ενημέρωση με τη συμμετοχή όλων των ενώσεων, εργαζομένων και εργοδοτών αλλά και του Δημοσίου, κάτι σαν Εθνικό Συμβούλιο Ενημέρωσης, που θα μελετά και θα εισηγείται μέτρα στήριξης.
Ταυτοχρόνως, η θεσμοθέτηση επιτροπής δεοντολογίας, τύπου ΒΒC, δηλαδή υψηλού κύρους και αποδοχής, ανά τομέα ενημερωτικής δραστηριότητας θα μπορούσε να βοηθήσει στην αποκατάσταση της αξιοπιστίας των μέσων ενημέρωσης.
Τα ειδικότερα μέτρα στήριξης του Τύπου στη σημερινή περίοδο της οικονομικής κρίσης πολύ δύσκολα θα μπορούσε να είναι οι άμεσες οικονομικές ενισχύσεις, κάτι που συμβαίνει για παράδειγμα σε άλλες χώρες, όπως η Γαλλία(2), η οποία αποτελεί θετικό παράδειγμα ενίσχυσης της ενημέρωσης και ειδικότερα των εφημερίδων.
Τα μέτρα στη σημερινή συγκυρία θα μπορούσαν να είναι κυρίως έμμεσες ενισχύσεις και να πάρουν και μορφές άμεσης ενίσχυσης μόλις οι οικονομικές δυνατότητες το επιτρέψουν.
Τέτοια μέτρα είναι:
1. Μείωση ή και μηδενισμός ΦΠΑ επί των πωλήσεων, λειτουργικών εξόδων (ενέργεια, χαρτί, τηλεφωνία κ.λπ.) και δαπανών ανανέωσης υποδομών.
2. Επιδότηση εισφορών για 55ρηδες και νέους δημοσιογράφους και άλλες ειδικότητες εργαζομένων.
3. Ενισχύσεις (π.χ. κόστος ΕΛΤΑ ιδιαίτερα για περιφερειακά μέσα κ.λπ.)
4. Αντιμετώπιση μονοπωλιακών καταστάσεων στη διανομή, την εκτύπωση κ.λπ. Barcode στα έντυπα προκειμένου να γίνεται έλεγχος των πραγματικών πωλήσεων.
5. Αναδιαμόρφωση/αλλαγές σημείων πώλησης
6. Αγορά εφημερίδων εκ περιτροπής από πανεπιστήμια, σχολεία, στρατιωτικές μονάδες, στο κέντρο και στην περιφέρεια. Σε συνδυασμό με εκδηλώσεις και συζητήσεις, προκειμένου να κάνουμε κοινωνικό θέμα τη στήριξη του Τύπου και να αντιμετωπιστεί το θέμα της αξιοπιστίας της ενημέρωσης.
7. Είσπραξη επιστροφών συνολικού ύψους 4,9% επί των πωλήσεων στον έντυπο Τύπο, κάτι που καταργήθηκε.
8. Πνευματικά δικαιώματα. Υπάρχει θέμα με Google και συνολικά GAFA (Google, Apple, Facebook, Amazon) ειδικά για τα ενημερωτικά σάιτ και τα σάιτ των εφημερίδων. Η ρύθμιση πρέπει να προβλέπει δικαιώματα τόσο για εκδότες όσο και για δημοσιογράφους. Η σκέψη είναι για Εταιρεία Διαχείρισης, με συμμετοχή των Ενώσεων.
9. Ενίσχυση μέσω ΕΣΠΑ για εξοπλισμό, χρήση νέων μεθόδων και τεχνικών ενημέρωσης. Oικονομικές ενισχύσεις τύπου Γαλλίας (άμεσες ενισχύσεις σε εφημερίδες ανά φύλλο, στήριξη διανομής, φορολογικά κίνητρα κ.λπ.).*
10. Ειδικά μέτρα στήριξης συνεταιριστικών εντύπων (π.χ. «Η Εφημερίδα των Συντακτών») και πολιτικών ιστορικών εφημερίδων (π.χ. «ΑΥΓΗ», «Ριζοσπάστης», «Εστία»).
11. Δεσμεύσεις για διατήρηση θέσεων εργασίας, εργασιακών δικαιωμάτων, για την εφαρμογή του κώδικα δεοντολογίας με ειδική πρόνοια για τον εμπλουτισμό των αρχών και για το διαδίκτυο και τη στήριξη του ΕΔΟΕΑΠ.
Πνευματικά δικαιώματα-φορολόγηση
1. Στήριξη γαλλικής πρότασης για μόνιμη ψηφιακή έδρα (χώρα δραστηριότητας) αντί της σταθερής εγκατάστασης (φορολογικοί παράδεισοι).
2. Εξισωτικός φόρος. Η θέσπιση ενός φόρου στη διαφήμιση ή και στον τζίρο, ειδικά των κολοσσών GAFA ή τύπου GAFA, αυτών δηλαδή που έχουν έδρα σε φορολογικούς παραδείσους, αλλά ψηφιακή έδρα στην Ελλάδα, που θα δίνεται για την ενίσχυση των μέσων ενημέρωσης.
3. Να μην εκπίπτουν οι δαπάνες εταιρειών για διαφημίσεις που μπαίνουν σε Μέσα εκτός μητρώου και σε ΜΜΕ που φορολογούνται εκτός χώρας.
*Γενικός γραμματέας Δ.Σ. ΕΣΗΕΑ, εκπρόσωπος Συσπείρωσης-Δ.Τ.
____________
[*]
http://www.efsyn.gr/arthro/113-metra-stirixis-toy-typoy
Σύμφωνα επίσης με την έρευνα ημερήσιου και περιοδικού Τύπου της ΕΛΣΤΑΤ, οι συνολικές πωλήσεις των περιοδικών μειώθηκαν πέρυσι κατά 15,4% και «χάθηκαν» 4.124.589 τεύχη (από πωλήσεις 26.856.559 τευχών το 2016 σε πωλήσεις 22.731.970 τευχών πέρυσι). Εξαίρεση αποτελούν μόνον τα μουσικά περιοδικά, οι πωλήσεις των οποίων αυξήθηκαν κατά 6,7%. Σημειώνεται ότι πτώση στις συνολικές πωλήσεις των περιοδικών κατά 9% είχε καταγραφεί το 2016 σε σχέση με το 2015.
Σύμφωνα επίσης με την έρευνα ημερήσιου και περιοδικού Τύπου της ΕΛΣΤΑΤ, οι συνολικές πωλήσεις των περιοδικών μειώθηκαν πέρυσι κατά 15,4% και «χάθηκαν» 4.124.589 τεύχη (από πωλήσεις 26.856.559 τευχών το 2016 σε πωλήσεις 22.731.970 τευχών πέρυσι). Εξαίρεση αποτελούν μόνον τα μουσικά περιοδικά, οι πωλήσεις των οποίων αυξήθηκαν κατά 6,7%. Σημειώνεται ότι πτώση στις συνολικές πωλήσεις των περιοδικών κατά 9% είχε καταγραφεί το 2016 σε σχέση με το 2015.
